فضل‌احمد پاییز، قنسل مذهبی بنیاد آغاخان در ولسوالی زیباک ولایت بدخشان، شام دیروز توسط افراد ناشناس در منزل‌اش در روستای تیزاب به قتل رسیده است.

چندی پیش نیز یک کارمند بخش امنیتی این نهاد در ولایت ننگرهار به شکل مرموز کشته شده بود. با افزایش این موارد، نگرانی‌ها از گسترش قتل‌های هدف‌مند در کشور شدت یافته است.

در روزهای اخیر، گزارش‌هایی از وزارت دفاع طالبان منتشر شده است که نشان می‌دهد روند برکناری‌ کارمندان ملکی و نظامی به شکل چشم‌گیر افزایش یافته است. منابع موثق می‌گویند که تنها در یک هفته‌ی گذشته، ده‌ها تن از کارمندان باتجربه، بدون اطلاع قبلی و بدون ارایه‌ی دلایل مشخص، از وظایف‌شان برکنار شده‌اند.

به گفته‌ی این منابع، تمام افراد برکنار شده از اقوام تاجیک و هزاره هستند و هیچ‌کدام سابقه‌ی تخلف اداری یا سوءمدیریت نداشته‌اند. پنج‌شنبه، ۱۲ سرطان، ۱۲ تن از کارمندان یک ریاست ملی هنگامی که به دفتر کارشان مراجعه کردند، با توقیف کارت‌های وظیفوی‌شان روبرو شده و به آنان گفته شده است که «دیگر به حضور شما نیازی نیست».

این افراد دارای تحصیلات عالی (لیسانس و ماستری) و بیش از یک‌دهه سابقه‌ی کاری در ادارات جمهویت داشته‌اند. با این‌حال، هیچ نشانه‌ای از کاهش بست‌های اداری یا مشکلات مالی وجود نداشته و منابع تایید می‌کنند که پُست‌های این افراد به افراد وابسته به طالبان واگذار خواهد شد.

این روند نگرانی‌هایی را نسبت به افزایش بیکاری در میان قشر متخصص و تحصیل‌کرده‌ی کشور برانگیخته است. حذف هدف‌مند کارمندان از اقوام خاص نه‌تنها تهدیدی برای جامعه تلقی می‌شود، بلکه می‌تواند به افزایش موج مهاجرت، بی‌اعتمادی عمومی و فرار مغزها دامن بزند.

عبدالحمید راشدی، آموزگار بازنشسته‌ از ولایت بدخشان، از روزگار سختی سخن می‌گوید که پس از بازنشستگی ناخواسته برای او و خانواده‌اش رقم خورده است. به گفته‌ی او، در سال جاری خورشیدی با وجود آن‌که هنوز به سن تقاعد نرسیده بود، به گونه‌ی اجباری بازنشسته شد.

راشدی می‌گوید این تنها ضربه‌ای نبود که بر خانواده‌اش وارد شد؛ هم‌زمان با او، سه پسرش نیز که در ادارات مختلف دولتی شامل وزارت آب و برق، و وزارت اقتصاد ایفای وظیفه می‌کردند، به مرور از کار برکنار شدند. این سه پسر با تحمل مشکلات اقتصادی، تحصیلات عالی خود را در رشته‌های مهندسی برق، حقوق و ادبیات به پایان رسانده بودند. او می‌افزاید: «پیش از این در خانه‌ی ما چهار نان‌آور بود، اما حالا همه بیکار هستند. روزگار بسیار سخت شده».

عبدالحمید راشدی (مستعار) بیش از ۲۵ سال در یکی از مکاتب دولتی ولایت تخار به عنوان معلم ایفای وظیفه کرده است. او نگران آینده‌‌ی خانواده‌اش است و می‌گوید با وضعیت موجود، تامین مخارج روزمره برای آنان به چالشی بزرگ تبدیل شده است.

این روایت، تنها نمونه‌ای از ده‌ها خانواده‌ در افغانستان است که به‌دلیل تغییرات در ساختارهای اداری و کاهش فرصت‌های شغلی، با بیکاری و بحران اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند.

شماری از پناهجویان افغانستان مقیم پاکستان که سال‌ها در کنار نهادها، پروژه‌ها و ماموریت‌های ایالات متحده در افغانستان برای ترویج دموکراسی، توسعه و صلح همکاری داشته‌اند، امروز در یک نشست اعتراضی و نشر یک بیانیه‌ی رسمی، نگرانی‌ها و خواسته‌های خود را با مقامات ایالات متحده امریکا، نهادهای مهاجرتی و سازمان‌های بین‌المللی در میان گذاشتند.

این پناهجویان که دارنده‌ی پرونده‌های اولویت‌دار P۱ و P۲ در برنامه پذیرش پناهندگان ایالات متحده (USRAP) هستند، می‌گویند که پس از آغاز قانونی این پروسه و تکمیل مراحل حساس همچون مصاحبه، معاینه‌ی صحی و بررسی‌های امنیتی، به دلیل تعلیق ناگهانی برنامه‌ی USRAP در حالت بلاتکلیف و معلق رها شده‌اند.

در متن بیانیه آمده است:

«چهار تن از دارندگان این پرونده‌ها طی این مدت به‌دلیل فشارهای روانی و شرایط دشوار زندگی، دست به خودکشی زده یا دچار سکته‌ی قلبی و مغزی شدند. فرزندان ما بدون آموزش و دسترسی به خدمات صحی در اضطراب به‌سر می‌برند. خطر اخراج اجباری نیز هر لحظه ما را تهدید می‌کند.»

این پناهندگان، که اکثرشان از کارکنان سابق پروژه‌های آمریکایی، فعالان جامعه مدنی و مدافعان حقوق بشر هستند، ضمن ابراز ناامیدی از روند متوقف‌شده، چهار خواست عاجل خود را به شرح زیر مطرح کردند:

۱. احیای فوری برنامه USRAP: بازگشایی روند پذیرش پناهندگان ایالات متحده برای دارنده‌گان پرونده‌های P۱ و P۲ و آغاز دوباره‌ی مراحل اسکان مجدد.

۲. اجرای بدون تأخیر روند انتقال: آغاز مصاحبه‌ها و انتقال سریع پناهندگان به کشورهای مقصد بدون تعلل بیشتر از سوی دولت آمریکا و نهادهای ذیربط.

۳. تأمین حمایت‌های فوری انسانی: فراهم‌سازی حمایت‌های روانی، آموزشی، درمانی و حقوقی برای پناهندگان و خانواده‌های‌شان در دوران انتظار.

۴. اقدام فوری IOM و UNHCR: ایفای نقش جدی و مؤثر توسط سازمان بین‌المللی مهاجرت (IOM) و دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل در رسیدگی به نگرانی‌های موجود و پیگیری روند پرونده‌ها.

در پایان این بیانیه، پناهندگان افغانستان با یادآوری وعده‌های گذشته و ارزش‌های انسانی، بار دیگر از جامعه جهانی تقاضا کرده‌اند که صدای آنان را بشنود:

«ما در سایه‌ی فراموشی، به‌تدریج در حال فروپاشی هستیم؛ اما هنوز باور داریم که انسانیت زنده است. این آخرین فریاد ما برای نجات و ادامه زندگی است.»

تصمیم مسکو برای تبدیل‌شدن به نخستین کشوری که حکومت طالبان را به رسمیت می‌شناسد، بعید است اهداف مورد نظرش را در افغانستان محقق کند.

آنچه اما مسلم است، این اقدام اجماع شکننده بین‌المللی و خواسته‌های مردم افغانستان برای واداشتن طالبان به رعایت تعهداتشان در برابر شهروندان و جامعه جهانی را تضعیف خواهد کرد.

طالبان از زمان به‌دست‌گرفتن قدرت در اگست ۲۰۲۱، همواره دو خواسته اصلی داشته‌اند: شناسایی بین‌المللی و لغو تحریم‌ها؛ دو شرطی که برای بقای رژیم و توانایی آن در اداره کشور حیاتی است. 

در پاسخ به رنج مردم افغانستان و دغدغه‌های مشترک جامعه جهانی، شورای امنیت سازمان ملل این اجماع را در قطعنامه ۲۷۲۱ (۲۰۲۳) تثبیت کرد و عادی‌سازی روابط — از جمله شناسایی و لغو تحریم‌ها — را مشروط به پایبندی طالبان به تعهدات بین‌المللی افغانستان ساخت. روسیه و چین در آن زمان به قطعنامه رای‌ممتنع دادند.

اقدام یک‌جانبه روسیه اکنون این اجماع را تهدید به فروپاشی می‌کند و ممکن است فصلی تازه از رقابت‌های ژیوپولیتیک بر سر افغانستان را آغاز کند. تاریخ — به‌ویژه چهار دهه و نیم گذشته — نشان داده است که تامین ثبات در افغانستان و مقابله با تروریزم در همه اشکال آن، بدون همکاری منطقه‌ای و بین‌المللی ممکن نیست. همین منطق پشت روند فعلی دوحه بود که با مشارکت بیش از ۲۵ کشور و طبق همان قطعنامه شورای امنیت شکل گرفت.

نکته مهم اینجاست که خود منافع مسکو در امنیت، ثبات، تجارت و رشد اقتصادی افغانستان بدون همکاری غرب قابل تحقق نیست؛ همان‌گونه که غرب نیز طی ۲۵ سال گذشته بدون حمایت منطقه‌ای به اهدافش دست نیافت.

افسوس که یک‌جانبه‌گرایی و ساده‌سازی سیاست‌ها — به‌ویژه در حوزه مبارزه با تروریزم — فرصت نادر منافع مشترک و همکاری در افغانستان را از بین می‌برد. تهدیدهایی که منطقه، از جمله روسیه، با آن مواجه‌اند، تنها به داعش خراسان محدود نمی‌شود؛ بلکه شبکه‌ای درهم‌تنیده از بازیگران غیردولتی با ارتباطات پنهانی با دولت‌ها و شبکه‌های جنایتکار فراملی را هم در بر می‌گیرد. نگران‌کننده‌تر از آن، احتمال شعله‌ورشدن دوباره رقابت‌های ژیوپولیتیک میان قدرت‌های بزرگ است که امنیت و رفاه جمعی ما را به خطر می‌اندازد.

متأسفانه افغانستان، منطقه و جهان اکنون باید خود را برای مواجهه با این خطر آماده کنند.

امرالله صالح، معاون پیشین ریاست جمهوری افغانستان، در واکنش شدید به تصمیم اخیر دولت روسیه برای شناسایی طالبان به عنوان حکومت رسمی افغانستان و پایین‌کردن پرچم سه‌رنگ این کشور، اعلام کرد که "طالبستان سرنگون خواهد شد و افغانستان احیا خواهد گردید."

صالح در بیانیه‌ای نوشت:

"این حتمی است. مطمین باشید. این پرچم برافراشته خواهد شد. عزت افغانستان باز خواهد گشت. افغانستان یک پرچم دارد و آن همین است."

او با تاکید بر نماد ملی کشور، به‌شدت از جایگزین‌کردن آن با نمادهای طالبان انتقاد کرد و افزود:

"لنگوته‌ی طالب هرگز جای پرچم ملی را نخواهد گرفت. هرگز. عمر دسایس همیشه کوتاست."

تصمیم مسکو مبنی بر به‌رسمیت‌شناختن طالبان، با واکنش‌های گسترده‌ای از سوی چهره‌های سیاسی و مردم افغانستان مواجه شده است. امرالله صالح، که از چهره‌های سرسخت مخالف طالبان به شمار می‌رود، بار دیگر بر تعهد خود به آرمان‌های جمهوری و مقاومت علیه حاکمیت طالبان تاکید کرده است.

جبهه آزادی افغانستان امروز، ۱۲ سرطان ۱۴۰۴، با ابراز نگرانی شدید، به رسمیت شناختن احتمالی طالبان از سوی روسیه را محکوم کرد. این جبهه در بیانیه‌ای، چنین اقدامی را "مشوق افراط گرایی و تروریسم" خوانده و نسبت به پیامدهای منطقه‌ای آن هشدار داد.

این بیانیه در پی گزارش‌هایی مبنی بر احتمال به رسمیت شناخته شدن طالبان توسط فدراسیون روسیه منتشر شد. جبهه آزادی افغانستان تاکید کرده که مردم افغانستان طی چهار سال گذشته با استبداد و تبعیض طالبان مواجه بوده‌اند و افغانستان تحت سلطه این گروه به پایگاه گروه‌های تروریستی جهانی تبدیل شده است. این جبهه پیش‌بینی می‌کند که این وضعیت دیر یا زود به تهدیدی جدی برای امنیت و ثبات آسیای میانه و حوزه نفوذ روسیه تبدیل خواهد شد.

پیامدهای به رسمیت شناختن طالبان: هشدارهای جبهه آزادی

جبهه آزادی افغانستان در بیانیه خود، سه نکته کلیدی را یادآور شد:

۱. مشروعیت‌بخشی به گروه‌های هراس‌افکن: این جبهه معتقد است به رسمیت شناختن طالبان به معنای رسمیت دادن به گروه‌های تروریستی و از بین بردن موانع براندازی نظم قانونی در منطقه است. قدرت‌گیری گروه‌هایی چون تحریک طالبان پاکستان، انصارالله تاجیکستان، داعش خراسان و القاعده، نتیجه مستقیم به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان دانسته شده است.

۲. جفای بزرگ در حق مردم افغانستان: به گفته این جبهه، طالبان قدرت را از طریق "ترور و توطئه" به دست آورده، زنان و دختران را حذف کرده و آزادی‌های مدنی را از بین برده‌اند. بنابراین، به رسمیت شناختن رژیم طالبان "جفایی بزرگ در حق مردم افغانستان" و مغایر با روابط تاریخی دو ملت خواهد بود.

۳. اشتباه تاریخی در نگاه به افغانستان: جبهه آزادی افغانستان هشدار داد که دیدن افغانستان تنها از منظر رقابت‌های قدرت‌های بزرگ، اشتباهی است که همواره به شکست انجامیده است. این جبهه تأکید کرد که ماهیت ایدئولوژیک طالبان اجازه جدایی آن‌ها از گروه‌های تروریستی هم‌فکرشان را نمی‌دهد و به رسمیت شناختن این گروه، "چراغ سبزی" برای دیگر گروه‌های تروریستی در منطقه خواهد بود.

جبهه آزادی افغانستان در پایان بیانیه خود اعلام کرد که به مبارزه مسلحانه و سیاسی خود علیه "رژیم مستبد و غاصب طالبان" ادامه خواهد داد و در کنار مردم افغانستان برای برقراری عدالت، دموکراسی و آزادی خواهد ایستاد.

جبهه مقاومت ملی افغانستان با انتشار بیانیه‌ای، از اقدام فدراسیون روسیه در به رسمیت شناختن رژیم طالبان عمیقا ابراز تاسف کرد. این جبهه، این اقدام را در تضاد با روحیه دیرینه مناسبات تاریخی میان مردم افغانستان و فدراسیون روسیه دانست.

در این بیانیه تاکید شده است که ایجاد "مسیر گریز بین المللی برای نجات رژیم غیرمشروع طالب" نه تنها به ثبات، امنیت و توسعه منطقه‌ای کمکی نخواهد کرد، بلکه منجر به عادی سازی تروریزم و اقتصاد جرمی، تایید ترویج افراطیت و تشویق قاچاق مواد مخدر و سلاح خواهد شد.

جبهه مقاومت ملی افغانستان همچنین هشدار داد که تصمیم به رسمیت شناختن طالبان، امتیاز بزرگی برای "شرکای تروریستی این گروه و شبکه های جرمی مستقر در افغانستان" محسوب می شود.

این جبهه با اشاره به حافظه تاریخی جمعی، یاداور شد که طالبان به پذیرش تعهدات و مسوولیت‌های بین‌المللی علاقه‌ای ندارند و از شناسایی و حمایت بین المللی تنها برای پروپاگاندا، پوشش ضعف داخلی خود و سرکوب بیشتر مردم استفاده می‌کنند.

جبهه مقاومت ملی افغانستان، مسیر مشروعیت نظام سیاسی در افغانستان را در "تمثیل اراده جمعی و رضایت مردم" می‌داند و بار دیگر اطمینان داد که به "مبارزه برحق خود تا رسیدن به یک نظام مشروع برخاسته از حق رای مردم" ادامه خواهد داد.

در پایان این بیانیه، جبهه مقاومت ملی از جریان های سیاسی، شخصیت های تاثیرگذار، فعالین مدنی، فعالان حقوق زنان و مردم افغانستان خواست تا امید خود را به رضای خداوند و قدرت خودشان استوار ساخته و تلاش بیشتر برای همکاری و وحدت برای رهایی از بحران کنونی داشته باشند.

در پی اعلام رسمی شناسایی طالبان از سوی روسیه، جمعیت اسلامی افغانستان با انتشار بیانیه‌ای شدیداللحن، این اقدام را گامی نگران‌کننده و تنش‌زا در معادلات منطقه‌ای توصیف کرد.

جمعیت اسلامی هشدار داده است که این تصمیم کرملین می‌تواند به باز شدن دوباره میدان رقابت‌ قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در افغانستان بینجامد و زمینه‌ساز احیای جنگ‌های نیابتی در کشوری شود که هنوز از ویرانی جنگ، بحران مهاجرت و فقر گسترده رهایی نیافته است.

در بیانیه‌ای که از سوی عطامحمد نور، رهبر جمعیت اسلامی افغانستان منتشر شد، آمده است: «شناسایی گروهی که با زور و بدون مشروعیت مردمی قدرت را در دست گرفته، نه‌تنها بی‌اعتنایی به خواست ملت افغانستان، بلکه نادیده‌گرفتن تهدیدی است که حکومت طالبان برای امنیت منطقه و فراتر از آن ایجاد کرده است.»

جمعیت اسلامی با اشاره به فقدان قانون، محدودیت‌های گسترده بر حقوق زنان، سرکوب مخالفان و فراهم‌کردن زمینه‌ی فعالیت برای گروه‌های افراطی، اعلام کرده که شناسایی طالبان نمی‌تواند بر مبنای منافع مردم افغانستان توجیه‌پذیر باشد، بلکه حرکتی است در راستای رقابت‌های ژئوپلیتیکی.

این بیانیه پس از آن منتشر شد که روز پنج‌شنبه، دیمیتری ژیرنوف، سفیر روسیه در کابل، در دیدار با امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه طالبان، به‌طور رسمی تأیید کرد که حکومت روسیه تصمیم به به‌رسمیت‌شناسی طالبان گرفته است.

جمعیت اسلامی از جامعه جهانی خواسته است که به‌جای مشروعیت‌بخشی به حکومت‌های تحمیلی و ناقض حقوق بشر، در کنار مردم افغانستان بایستند و از خواست آنان برای رسیدن به صلح، آزادی و عدالت پشتیبانی کنند

درپی اعلام تصمیم روسیه برای به‌رسمیت‌شناختن حکومت طالبان، رییس پیشین امنیت ملی افغانستان با انتشار یادداشتی هشدارآمیز در صفحه «ایکس»، از پراکندگی صفوف مخالفان طالبان انتقاد کرده است.

او با استناد به منابع موثق، اعلام کرد که ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه، قرار است در نشست آینده سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای (SCO) که اواخر ماه اگست ۲۰۲۵ در شهر تیان‌جین چین برگزار می‌شود، طالبان را رسما به رسمیت بشناسد.

به باور او، این اقدام تنها یک تصمیم دیپلماتیک نیست، بلکه نمادی از یک روند جهانی‌ست که در غیاب اجماع و انسجام در صفوف مخالفان طالبان، شکل می‌گیرد. وی نوشت: «جهان مسیر خود را با قاطعیت طی می‌کند، زیرا ما هنوز نتوانسته‌ایم برای خود تصمیم بگیریم.»

او در این یادداشت، چهار پرسش کلیدی و بی‌پاسخ را که به باورش مانع شکل‌گیری یک بدیل منسجم در برابر طالبان شده‌اند، مطرح کرده است:

روایت ما چیست؟

به گفته او، طالبان با وجود افراط‌گرایی، از روایتی منسجم برخوردارند، اما مخالفان‌شان هنوز موفق به ایجاد یک روایت مشترک نشده‌اند.

چه می‌خواهیم؟

وی با یادآوری پرسش ساده‌ی یکی از سران طالبان که گفته بود: «چیش غواړی؟»، تأکید می‌کند که نداشتن پاسخ روشن به این پرسش اساسی، راه را برای تصمیم‌گیری دیگران باز گذاشته است.

افغانستان آینده را چگونه می‌بینیم؟

او معتقد است بدون ترسیم یک تصویر روشن، ممکن و قابل باور از آینده، نمی‌توان امید اجتماعی ایجاد کرد یا مردم را به حرکت آورد.

چرا هیچ نظامی در گذشته دوام نیاورد؟

به باور او، عدم بررسی صادقانه و ساختاری اشتباهات گذشته، باعث تکرار تاریخ خواهد شد.

رئیس پیشین امنیت ملی در پایان هشدار داد که بدون یک بازنگری جدی در اهداف، گفتمان و اتحاد مخالفان، نه‌تنها قدرت‌های بزرگ، بلکه به‌زودی کشورهای کوچک نیز طالبان را به رسمیت خواهند شناخت. او خواستار پایان دادن به مناظره‌های بی‌حاصل در فضای مجازی و آغاز یک روند جدید از بازتعریف و بازاندیشی شد.