یک چالش برای آنان که «فارسی و دری» را دو زبان می‌پندارند

اخیراً تلویزیون بی‌بی‌سی صفحه‌ی فارسی و دری خود را جدا ساخته است. اشخاص یا نهادهای دیگری هم هستند که باورمند به این جدایی هستند. آنان دری را خاص افغانستان و فارسی را خاص ایران می‌شمارند.

من برای همه‌ی این اشخاص، هم‌چنین دست‌اندرکاران بی‌بی‌سی یک چالش مطرح می‌کنم. از این هشت بیتی که در این‌جا نقل شده است، چهار بیت مربوط به شاعری از غزنی است، یعنی «سنایی غزنوی» و چهار بیت مربوط به شاعری از اصفهان است، یعنی «جمال‌الدین اصفهانی».

به باور این گروه، به طور منطقی باید شعر سنایی به زبان دری باشد و شعر جمال‌الدین اصفهانی به زبان فارسی باشد. حالا درخواست من این است که تعیین کنند که کدام‌ چهار بیت دری و کدام چهار بیت فارسی است. البته در مورد هر بیت، باید دلیل آن را هم بگویند، یعنی کلمه‌ای یا کلماتی را مشخص کنند که در فارسی وجود دارد و در دری نیست، یا برعکس. چون این را می‌دانم که تشخیص بیت‌ها که از کدام شاعر است، به کمک یک جست‌وجو با گوگل هم امکان دارد. چیزی که مهم است دلیل دری‌بودن یا فارسی‌بودن آن بیت است.

بیت اول

پرده‌دار عشق دان اسم ملامت بر فقیر

پاسبان دُر شناس آن تلخ‌آب اندر بحار

بیت دوم

وجه مخموری تو بر بوریای مسجد است

وز مسلمانی خویش آنگه نگردی شرمسار؟

بیت سوم

یک طپانچه‌ی مرگ و زین مردارخواران یک جهان

یک صدای صور و زین فرعون‌طبعان، صد هزار

بیت چهارم

از نگارستان نقّاش طبیعی برتر آی

تا رهی از ننگ جبر و طمطراق اختیار

بیت پنجم

اندر او بی‌تهمتی سیمرغ مُتْواری شده

وانگهی خیل کلنگان در قطار اندر قطار

بیت ششم

عقل اگر خواهی که ناگه در عقیله‌ت نفکند

گوش گیرش، در دبیرستان الرحمن درآر

بیت هفتم

تا ببینی صورت هر چیز را چونان که هست

تا که بشناسی سر از دستار و گوش از گوشوار

بیت هشتم

گر به دیباهای رنگین آدمی گردد کسی،

پس در اطلس چیست گرگ و در عبایی سوسمار؟

من باز در یادداشتی دیگر پاسخ را بیان خواهم کرد و نکاتی هم خواهم افزود که جالب است.

و این نیز گفتنی است که در همین زمینه یعنی بحث «فارسی یا دری» در افغانستان، قبلا یک گفت‌وگوی مفصل داشتم که به‌زودی منتشر می‌شود و آن‌جا بسیار مباحث بیان شده است.