افغانستان؛ جغرافیای بدون حکومت در معادلات منطقه‌ای

با گذشت نزدیک به سه سال از بازگشت طالبان به قدرت، افغانستان نه‌تنها از جایگاه یک دولت مشروع در مناسبات بین‌المللی فاصله گرفته، بلکه به‌ گفته‌ی دکتر میرویس بلخی، «افغانستان در سیاست منطقه‌ا‌ی موقعیت تهدیدزایی و میدان رقابتی را به خود گرفته است». سقوط نظام جمهوری و جایگزینی آن با یک گروه مسلح، این کشور را به یک واحد سیاسی فاقد ساختار دولت مدرن تبدیل کرده که نه در سطح منطقه‌ای به رسمیت شناخته می‌شود و نه در نظام بین‌الملل بازیگری فعال محسوب می‌گردد.

بلخی، که پیش‌تر سرپرست وزارت معارف و سرپرست سفارت افغانستان در هند بوده، در گفت‌وگو با اوج‌نیوز می‌افزاید: «روابط هم‌واره میان دو دولت ملی شکل می‌گیرد... آن‌چه امروز زیر عنوان روابط خارجی نامتعارف میان افغانستان و منطقه وجود دارد، بیش‌تر رابطه میان یک سازمان و یک کشور است».

این نگاه واقع‌گرایانه، بازتاب‌دهنده‌ی موقعیت پیچیده افغانستان در معادلات ژئوپلتیکی نیز هست؛ کشوری که اکنون محل رقابت فرصت‌طلبانه قدرت‌های منطقه‌ای مانند چین، ایران و پاکستان شده، اما هم‌زمان برای کشورهای آسیای مرکزی و روسیه، تهدیدی بالقوه تلقی می‌شود.

در این میان، نه تنها افغانستان از ظرفیت‌های خود برای مشارکت در پروژه‌های بزرگ منطقه‌ای محروم مانده، بلکه وضعیت سیاسی بی‌ثبات و حاکمیت غیرپاسخ‌گو، مسیر تعامل هدف‌مند با جهان را نیز مسدود کرده است.